Józef Pawlak "Brzoza" Komendant Obwodu AK Kozienice.

    Józef Pawlak "Brzoza", "Bartosz" urodzony 5 kwietnia 1906 r. we Florianowie w powiecie kozienickim, zmarł 26 lutego 1976 r. w Zabrzu, ppłk AK, Komendant Obwodu AK Kozienice, odznaczony Krzyżem Orderu Virtuti Militarni V kl. (leg. nr 12961), Złotym Krzyżem Zasługi z Mieczami, trzykrotnie Krzyżem Walecznych, Krzyżem AK (1968). Był żonaty z Marią Jaworską łączniczką ZWZ/AK, z którą miał dwie córki - Marzenę i Elżbietę.

    Od 1 września 1927 do 15 sierpnia 1930r. kształcił się w Szkole Podchorążych Piechoty w Ostrowi Mazowieckiej-Komorowie, po jej ukończeniu został podporucznikiem służby stałej w Korpusie Oficerów Piechoty ze starszeństwem. 15 sierpnia 1930 r. otrzymał przydział służbowy do 15. pp w Dęblinie, gdzie objął stanowisko dowódcy plutonu w kom­panii podoficerskiej oraz wykładowcy w szkole podoficerskiej. Od 1 marca 1933r. przebywał na kursie obserwatorów lotniczych (nawigatorów) w Centrum Wyszkolenia Oficerów Lotnictwa w Dęblinie. 16 listopada 1935 r. został przeniesiony do pułku KOP w Starej Wilejce, tam uzyskał awans do stopnia kapitana, po czym objął funkcję dowód­cy kompanii w batalionie KOP „Wilejka" w 2. pułku KOP. Uprawiał sport, uczestniczył w mistrzostwach Wojska Polskiego gdzie osiągał dobre wyniki w pięcioboju oficerskim, na który składały się strzelanie, jazda konna, szermierka, bieg i pływanie. 30 sierpnia 1939 r. otrzymał rozkaz zgło­szenia się do 5. p.lot. w Lidzie, gdzie dotarł 1 września 1939 r. i był świadkiem zbombardowania lotniska oraz zniszczenia samolotów. W tej sytuacji polecono mu wrócić do batalionu KOP „Wilejka" w Armii „Karpaty". Po przy­byciu na miejsce 6 września 1939r. objął dowództwo kompanii marszowej 1. Brygady Górskiej. Kompania otrzymała zadanie obrony Bochni przed nadciągającymi czołgami nieprzyjaciela. W czasie walk w rejonie Bochni doznał urazu ucha spowodowanej wybuchem bomby w wyniku czego do końca życia pozostał niedosłyszącym. Po zaciętych bojach wycofał się wraz z kompanią i oddziałami 21. DPG w kierunku Tarnowa. 7 września 1939 r. w godzinach wieczornych uczestniczył w walkach w okolicy Radłowa, a następnego dnia rano w zaciętej potyczce pod Biskupicami Radłowskimi. Po przejściu Dunajca w bród w rejonie Żabna wraz z grupą żołnierzy z rozbitych oddziałów 21 DPG przedarł się w pobliże Leżajska, gdzie po walce z Niemcami 17 września 1939 r. dostał się do niewoli. Jeszcze tego samego dnia, wykorzystując nieuwagę konwojenta, wyskoczył z ostatniej w kolumnie ciężarówki i zbiegł pod ogniem strażników. W październiku 1939 wrócił do Florianowa. 

    Już w 1939r. rozpoczął działalność konspiracyjną na terenie południowej części powiatu kozienickiego. Organizował grupy konspiratorów, zbieranie broni oraz jej konserwację i zabezpieczanie. Mieszkał w tym czasie wraz z żoną Marią w Jabłonowie u swego teścia Jana Jaworskiego. Na początku stycznia 1940r. wraz z zorganizowaną przez siebie grupą wstąpił do ZWZ, a następnie w połowie stycznia 1940r., po utworzeniu sztabu Komendy Obwodu ZWZ Kozienice z siedzibą w Garbatce, objął funkcję zastępcy komendanta obwodu, pełniąc jednocześnie obowiązki szefa referatu I sztabu. Podlegały mu zagadnienia taktyczne i dywersja. Brał także udział w wydawaniu prasy konspiracyjnej. W nocy z 11 na 12 lipca 1942r. Niemcy dokonali pacyfikacji Garbatki i masowych aresztowań wśród mieszkańców. W akcji tej została rozbita Komenda Obwodu Armii Krajowej Kozienice, zginął komendant obwodu mjr Roman Bielawski „Adam", a wśród aresztowanych było wielu żołnierzy konspiracji. Po tych wydarzeniach Komenda Okręgu AK mianowała go komendantem Obwodu Kozienice „Puszcza", „Krzaki", „Jeżyny"' „Bławatek „Ludwik" w Inspektoracie Rejonowym AK Radom. 11 listopada 1943 r., na wniosek komendanta Okręgu Radomsko-Kieleckie­go AK płk. dypl. Stanisława Dworzaka „Daniel" awansowany do stopnia majora. W połowie sierpnia 1944r. w ramach zarządzonej koncentracji został mianowany dowódcą prze­widzianego do organizacji 172. pp AK, w trudnych warunkach udało się zorganizować tylko I batalion 172 pułku piechoty AK którym dowodził w ramach akcji "Burza" porucznik Władysław Molenda "Grab". Pod koniec sierpnia 1944 r. został przeniesiony na stanowisko zastępcy komendanta Inspektoratu Rejonowego AK Radom. 25 grudnia 1944 r. awansowany do stopnia podpułkownika ze starszeństwem. W styczniu 1945 r. wyjechał do Radomia w celu odtworzenia kontaktów konspiracyjnych, po aresztowaniu przez UB, przewieziony do aresztu WUBP w Kielcach. W czasie śledztwa był poddawany brutalnym przesłuchaniom. Został zwolniony w połowie sierpnia 1945 r. w związku z akcją „Radosława" płk Jana Mazurkiewicza, wrócił do domu skrajnie wychudzony (ważył 38 kg) i ze zrujnowanym zdrowiem (ciężka choroba serca, reumatyzm, rozstrojony system nerwowy). Od WUBP w Kiel­cach otrzymał polecenie opuszczenia terenu województwa kieleckiego pod groźbą aresztowania i kary więzienia. 

    Wyjechał do Zabrza, wstąpił do PSL, z ramienia któ­rego kandydował do Sejmu w 1947r. W dniu wyborów został na krótko aresz­towany przez UB w lokalu wyborczym, ponieważ odmówił jawnego głosowa­nia, do czego zmuszano uczestniczących w wyborach. Członkiem PSL był do wyjazdu Stanisława Mikołajczyka z Polski. W latach pięćdziesiątych próbował podjąć studia na Politechnice, a także na Wydziale Matematyki UJ lecz za każdym razem jego podania było odrzucane przez tzw. "czynnik społeczny". Zwalniany z pracy, szykanowany, w jego mieszka­niu często przeprowadzano nocne rewizje. Zgodę na przyjazd do rodzinnej miejsco­wości otrzymał tylko raz w 1953r. w celu wzięcia udziału w pogrzebie matki. Zakaz pobytu na terenie województwa bez zgody UB obowiązywał go do 1956r. Po "odwilży" 1956 r. podjął działalność społeczną w Lidze Przyjaciół Żoł­nierza, którą potem kontynuował w Lidze Obrony Kraju jako kierownik sportów ogólnowojskowych. Do roku 1975 brał udział w zawodach strzeleckich. Nawiązał również kontakty ze swoimi przełożonymi z AK - ppłk. dypl. W. Borzobohatym i ppłk. Z. Żawrockim oraz ze swymi podwładnymi z Obwodu AK Kozienice. Zbierał materiały dotyczące działalności ZWZ/AK na terenie Obwo­du Kozienice, co zaowocowało wydaniem w 1967 r. książki „Pięć lat w szeregach armii podziemnej", cenzura i sprzeciw władz PRL nie pozwoliły na późniejsze wznowienie wydania. Zmarł 26 lutego 1976 r. i zgodnie ze swoim ostatnim życzeniem został po­chowany na cmentarzu parafialnym w Łagowie koło Zwolenia.